Seviye 1 Hidrolik Programı, CETOP Mesleki Seviyeler etrafında tasarlanmış, yetenek temelli yetkilendirmeler serisinin başlangıcını oluşturur.
Bu seviye, Endüstriyel ve Mobil Hidrolikle ilgili yönetim ve bakım işleri ile ilgilenenler arasında, aynı konuda 2 ve 3. Seviyelere yükselmek isteyenler için gerekli bilgi ve beceri yeteneklerini kapsar.
Her durumda, bu program, tek bir seviyede kalmak veya üst seviyelere yükselmek isteyenler için de geçerlidir.
Pnömatik devrelerde kullanılacak havanın basıncının düşürelerek istenen çalışma basıncına ayarlanması gerekri. Pnömatik basınç regülatörleri sistem basıncını ayarlanabilir bir çalışma basıncına düşürürler ve farklı hava kullanım miktarındaki değişimlere ve sistem basıncındaki oynamalara rağmen büyük ölçüde sabit tutarlar. Pnömatik basınç regülatörleri sadece hattaki basıncı düşürme yönünde çalışırlar hattaki basınçdan daha yüksek bir basınca ayar yapmak mümkün değildir.
Gazların sıkıştırılması yolu ile basıncını arttıran makinalardır.Kompresörler, Çeşitli pnömatik tahrikli makinaların ve havalı el aletlerinin kullandığı fabrika ve imalathanelerdeki basınçlı hava ihtiyacını karşılamak için kullanılırlar. Hidrolik devrelerdeki karşığı hidrolik pompadır.
Hızlı ilerleme silindirleri genellikle hidrolik preslerde kullanılır. Bu tip silindirlerde tam kapasite çalışma kuvveti gerekli olmadığı sürece sadece hızlı piston adı verilen elemanın etkin alanının bir kısmına basınç uygulanır. Toplam etkin piston alanı ancak daha sonra uygun basınç valflerinin veya sınır şalterlerinin bir kontrol sistemiyle birlikte kullanılması ile hidrolik pompaya bağlanır.
Hidrolik yön denetim valfleri hidrolik yağın yönünü denetleyen devre elemanlarıdır. Bir hattın başka bir hatta bağlanmasını ya da kapanmasını denetleyebileceği gibi pompa tarafından aktarılan yağın hidrolik silindir ya da hidrolik motorun hatlarına yönlendirerek aktüatörlerin hareketlerini denetleyebilmemizi sağlar.
Hidrolik devrelerde uygulama koşullarına göre ve tasarlanan sistemin ihtiyaçlarına göre değişik tipte hidrolik pompalar kullanılır. Bunları başlıca dişli, pistonlu ve paletli pompalar olarak sınıflandırmak mümkündür. Her nekadar literatürde çok sayıda pompa tipi yer alsa da uygulamalar baktımığızda bu 3 tip hidrolik pompa öne çıkmaktadır.
Hidrolik devrelerde doğrusal hareket elde etmek için kullanılan hidrolik silindirler uygulamaya göre değişik ihtiyaçları karşılamak üzere farklı tiplerde imal edilirler. Literatürde değişik şekillerde sınıflandırmalar yapılmakla birlikte biz burada tek etkili, çift etkili ve özel silindirler olarak bu sınıflandırmayı yaptık.
Hidrolik yağın içerisindeki çözünmüş gazlar ya da çözünmüş sıvı haldeki hava, pompa emişinde yüksek vakum basıncı oluşması halinde sıvı fazdan gaz fazına geçer. Pompanın, basınç tarafında ise yüksek basınç sebebiyle aniden tekrar çözünerek sıvı faza dönüşmesi sonucunda yüksek hacim değişimi gaz baloncuğunun etrafındaki hidrolik yağın hızlanmasına sebep olur. Pompa gövdesine ani olarak çarpan yağ su jeti etkiyle metal yüzeyde aşınmalar oluşturur. Bu aşınma tipini kavitasyon ya da boşlum aşınması denir.
Çek valfler akışkana tek yönde geçit veren hidrolik devre elemanlarıdır.Kullanım yerine göre yaylı veya yaysız olarak üretilirler.Yaysız üretilen çekvalfler sadece dikey montaj için uygunken, yaylı çekvalfler istenilen her montaj şeklinde kullanılabilirler. Çek valflerin yay basınçları kullanım amaçlarına göre değişmektedir.
Bilindiği üzere akışkan gücü devrelerinde akışkanın hareketli olduğu iki nokta arasında basınç farkı oluşur. Eğer kesit farkı gibi akışın önündeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınç farkı daha da artar.
Hidrolik silindirlerde silindirin strok sonuna gittiğinde piston ile silindir tabanı ya da boğazı birbirlerine çarpar, bu çarpa etkisi silindirin yataklama ve sızdırmazılk elemanlarına zarar vereceği gibi bağlantı elemanlarında çözülmeye de sebep olabilir.
Bilindiği üzere manometreler sistemdeki akışkanın basıncını gösteren ölçüm elemanalarıdır. Değişik akışkan sitemlerinde farklı farklı tipleri kullanılan manometrelerin yada bir diğer adıyla basınç saatlerinin çalışma presipleri de tabiki kullanıldığı ortama göre değişmektedir. Şimdi biz hidrolik devrelerde sıklıkla kullanılan Bourdon tipli manometrenin çalışma prensibini inceleyelim.
Endüstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan elektrik kumandalı valflerin piyasada birçok değişik çeşidi ile karşılaşmak mümkündür. Bununla birlikte en yaygın kullanılan bobin (Selenoid- solenoid ing.) çeşitlerini doğru akımla çalışan hava boşluklu veya ıslak pimli, alternatif akımla çalışan hava boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz.
Hidrolik yağın insan vücuduna enjekte olması ile meydana gelen yaralanmalar, doku hasarı, uzuv kaybı hatta ölüme bile sebebiyet verebilir. Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek için ve olası kazaya nasıl müdahale edileceğine yönelik önceden plan yapmalıdırlar. Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair karar vermek için yeterli süre olmayabilir.
Büyük bir güç ünitesi ile çok sayıda valf bloğunu beslemek, her valf bloğu için ayrı ayrı güç ünitesi tesis etmeye göre avantajlı olduğu durumlar olabilir. Bu tip tesislerde kaçınılmaz olarak basınçlı hidrolik hatların, pilot basınç hatlarının yada düşük basınçlı dönüş hatlarının metrelerce mesafe kat etmesi gerebilir. Boru içerisindeki akışkanı bir noktadan başka bir noktaya taşıyabilmek için yatayda dahi olsa sürtünme dirençlerini yenmemiz gerekir. Bunun doğal sonucu olarak da boruya giren akışkanın basıncı çıkan akışkanın basıncından yüksek olacaktır arada kaybolan basınç enerjimiz ısı enerjisine dönüşecektir. Peki böyle bir durumda borularda ne kadar basınç kaybedeceğimizi nasıl tespit edebiliriz şimdi onu inceleyelim.
Hidrolik yağlar devrelerde kuvvet ve hareket iletimi sağlamak amacıyla kullanılır. Herhangi bir sıvı yerine belli sınıfları olan hidrolik yağların kullanılmasının temel amacı devre elemanlarını aşınmalara, korozyona karşı korumak ve uygun viskozite değerine sahip olması ile birlikte devre elemanlarındaki boşluklardan yüksek miktarda sıvı kaçışını engellemektir.
Hidrolik devre elemanları çalışma prensipleri gereği dar toleranslarda çalışırlar, bu yüzden de yağ kirliliğine karşı çok hassastırlar. Dolayısıyla hidrolik tahrikli makinaların performanslarını uzun süre sürdürebilmelerinin temel koşullarından birisi üreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile çalışmasıdır. Sanayide çoğu kez bu konunun göz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden çok daha kısa sürede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parça değişimleri ve üretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır.
Hidrolik sistemlerde meydana gelen arızaların büyük bir kısmının sebebi kaçaklardır. Kaçaklar, basınç altındaki hidrolik yağın daha düşük basınçta ki başka bir hatta ya da sistem dışına çıkması olarak tanımlayabiliriz.
Hidrolik, temel anlamda basınçlı sıvılar ile gücün üretimi, kontrolü ve iletimi ile ilgili teknolojiyi ifade eder. Etmolojik olarak su anlamına gelen Yunanca “Hydor” sözcüğünden türeyen hidrolik, tarihin ilk çağlarından itibaren akarsulardan su değirmenleri aracılığı ile güç elde etmek gibi işlemleri ifade etmekte idi. İlerleyen billim ve teknoloji ile birlikte, hidroliğin ifade ettiği anlamda değişikliğe uğramış, daha ziyade yüksek basınçlı düşük debilisistemler ile gücün kontrolü ve iletimini konu alan bir teknoloji haline gelmiştir.
Pnömatik, sıkıştırılmış hava gücü ile çalışan iş elemanlarının (silindirler ve motorlar) ve kumanda elemanlarının (valfler) çalıştırılmalarında gerekli olan endüstriyel uygulamaları kapsar.
Terimin yunanca kökeni “pneuma” olup, anlamı nefes almaktır. Türetilen “pnömatik” sözcüğü ile havanın özelliklerini, hareketlerini ve davranışını inceleyen bir fizik dalı adlandırılmıştır.
Hidrolik sistemlerde aktüatörlerin (Hidrolik silindir ve hidrolik motorlar) hareket hızlarını kontrol edebilmek için akış kontrol valfleri kullanılır.Şekilde gözüken iğne tip kısma valfi de bu amaç için kullanılan bir valftir.
Tüm basınçlı sistemlerde olduğu gibi hidrolik devrelerde de mutlaka bir emniyet valfi kullanılır. Emniyet valfi (Relief valve, safety valve) sistemin emniyeti olup herhangi bir nedenden dolayı artan basıncı sınırlandırarak sistemi yüksek basınçtan korur.
Hidrolik Silindirler hidrolik devrede hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye çeviren, doğrusal hareket ve kuvvet elde ettiğimiz devre elemanlarıdır.
Akışkan Gücü sistemleri ile ilgili tüm ISO Standartlarının listesi
Hidrolik yön denetim valfleri hidrolik yağın yönünü denetleyen devre elemanlarıdır. Bir hattın başka bir hatta bağlanmasını ya da kapanmasını denetleyebileceği gibi pompa tarafından aktarılan yağın hidrolik silindir ya da hidrolik motorun hatlarına yönlendirerek aktüatörlerin hareketlerini denetleyebilmemizi sağlar.
